Giáo dục mũi nhọn, đặc biệt công tác
bồi dưỡng, tuyển chọn học sinh giỏi quốc gia luôn nhận được sự quan tâm
đầu tư của địa phương.
|
| Giờ học Ngữ văn tại lớp 12E, Trường THPT chuyên Chu Văn An, Lạng Sơn. Ảnh: Nhà trường cung cấp |
Với thuận lợi, khó khăn đặc thù, các nhà
trường, địa phương đều cố gắng tìm giải pháp nâng cao chất lượng công
tác thi chọn học sinh giỏi, góp phần phát hiện, đào tạo nhân tài cho đất
nước.
Đi vào quy lát
Công tác thi chọn học sinh giỏi quốc gia
có lịch sử từ năm 1962, từ kỳ thi chọn học sinh giỏi Toán và Văn lớp 10
(hệ phổ thông 10 năm) toàn miền Bắc. Sau ngày thống nhất đất nước, kỳ
thi này được triển khai trên phạm vi toàn quốc và liên tục mở rộng với
việc tăng số môn thi lên 12 như hiện nay.
PGS.TS Huỳnh Văn Chương, Cục trưởng Cục
Quản lý chất lượng (Bộ GD&ĐT), cho biết: Những năm qua, thi chọn học
sinh giỏi cấp quốc gia, dự thi Olympic quốc tế được triển khai, tổ chức
đúng quy chế, kế hoạch, tác động tích cực thúc đẩy quá trình dạy và học
trong nhà trường, góp phần quan trọng làm nên kết quả chung của toàn
ngành.
Theo thống kê, trung bình giai đoạn 2013
- 2023, Nghệ An là đơn vị có tỷ lệ đoạt giải cao nhất cả nước; trong đó
có đóng góp chủ yếu của Trường THPT chuyên Phan Bội Châu. Chia sẻ về
kết quả công tác tuyển chọn, bồi dưỡng thi học sinh giỏi quốc gia, quốc
tế của nhà trường gần 50 năm qua, thầy Trần Văn Nga - Phó Hiệu trưởng -
cho biết: Đến nay, Trường THPT chuyên Phan Bội Châu có hơn 1.300 lượt
học sinh đoạt giải quốc gia. Trong đó có trên 100 giải Nhất, hơn 50 lượt
học sinh dự thi Olympic quốc tế và khu vực, mang về hàng chục Huy
chương Vàng, Bạc, Đồng.
Theo thầy Nga, công tác bồi dưỡng học
sinh giỏi luôn nhận được chỉ đạo, quan tâm kịp thời của lãnh đạo Bộ
GD&ĐT, tỉnh và Sở GD&ĐT Nghệ An. Tỉnh đã có những kế hoạch,
chiến lược cụ thể, lâu dài, tuy còn nhiều khó khăn nhưng luôn chăm lo
cho giáo dục nói chung, Trường THPT chuyên Phan Bội Châu; sớm ban hành
chính sách vĩ mô trong tuyển chọn, bồi dưỡng, khen thưởng và trọng dụng
giáo viên, học sinh giỏi. Hằng năm, UBND tỉnh, Sở GD&ĐT đều tổ chức
lễ tôn vinh học sinh đoạt giải quốc tế, quốc gia, đạt điểm cao Kỳ thi
tốt nghiệp THPT, tạo lan tỏa mạnh mẽ, thúc đẩy phong trào học tập trong
toàn tỉnh.
“Bên cạnh truyền thống hiếu học, kết quả
đạt được còn do Ban giám hiệu nhà trường luôn quyết liệt trong công tác
bồi dưỡng học sinh giỏi; tạo nguồn được chú trọng ngay từ những bước
đầu. Việc tổ chức thi chọn đội tuyển dự thi chọn học sinh giỏi quốc gia
được thực hiện nghiêm túc theo sự chỉ đạo của Sở GD&ĐT. Đội ngũ nhà
giáo - một trong những yếu tố quyết định sự thành công được quan tâm đặc
biệt. Bên cạnh đó, nhà trường luôn chú ý việc mua sắm và tu bổ cơ sở
vật chất đầy đủ nhằm phục vụ công tác bồi dưỡng học sinh giỏi”, thầy
Trần Văn Nga chia sẻ.
Tại Đồng Tháp, theo bà Nguyễn Thúy Hà,
Giám đốc Sở GD&ĐT, kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia hàng năm, tỉnh
có 56 thí sinh tham gia ở 9 môn thi. Trong 5 năm qua, kết quả đạt được
khá ổn định, xếp trong top 3 khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
Thành tích cao nhất của địa phương là có
thí sinh được chọn vào đội dự thi Olympic quốc tế, đạt Huy chương Đồng
môn Toán năm 2018. Thành tích nổi trội hằng năm là môn Sinh học khi có
trên 50% học sinh đoạt giải, nhiều năm có giải Nhì, được tham dự kỳ thi
chọn đổi tuyển quốc gia dự thi Olympic khu vực, quốc tế. Do thành tích
tốt nên đội tuyển môn Sinh học được tăng thêm 2 thí sinh so với các môn
khác.
Chia sẻ về thuận lợi trong tổ chức thi
chọn học sinh giỏi quốc gia, bà Nguyễn Thúy Hà nhắc đến quy định cụ thể
của Quy chế thi và các văn bản hướng dẫn của Bộ GD&ĐT. Lãnh đạo
UBND, HĐND tỉnh quan tâm công tác bồi dưỡng, đào tạo nguồn nhân lực,
trong đó có những chính sách, chế độ để ưu đãi, động viên, khích lệ cán
bộ, giáo viên và học sinh tham gia kỳ thi.
Các quy định về xét tuyển thẳng, ưu tiên
xét tuyển thẳng đối với học sinh giỏi cấp quốc gia, tỉnh trong tuyển
sinh hàng năm khích lệ tinh thần phấn đấu học giỏi của học sinh, tinh
thần nghiên cứu chuyên sâu, tích lũy kinh nghiệm để bồi dưỡng cho học
sinh của thầy, cô giáo.
 |
|
Thầy Hà Huy Phương - Hiệu trưởng Trường THPT
chuyên Bắc Ninh và 5 học sinh đoạt giải Nhất kỳ thi chọn HSG quốc gia
THPT năm học 2022 - 2023.
|
Nhận diện khó khăn
Bên cạnh những tỉnh/thành có truyền
thống trong bồi dưỡng, đào tạo học sinh giỏi, một số nơi, thành tích lại
thấp hơn hẳn (một số địa phương ở Đồng bằng sông Cửu Long). Khó khăn
chung của những địa phương này là thiếu thầy giỏi, giáo viên đáp ứng
được yêu cầu bồi dưỡng học sinh giỏi không nhiều; phụ huynh và học sinh
không mặn mà với phong trào; chất lượng đầu vào trường THPT chuyên chưa
cao; quyền lợi, sự đãi ngộ và tôn vinh với học sinh giỏi chưa thuyết
phục…
Tại Đồng Tháp, Giám đốc Sở GD&ĐT
Nguyễn Thúy Hà thẳng thắn cho biết: Với kết quả còn khiêm tốn, nên công
tác tuyển chọn, bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi của địa phương còn khó
khăn. Hằng năm, tỉnh có từ 14 đến 19 giải, tỷ lệ khoảng 30% số thí sinh
dự thi, cao nhất là giải Nhì, chưa có giải Nhất.
“Đội ngũ giáo viên Đồng Tháp có kinh
nghiệm bồi dưỡng học sinh tham gia kỳ thi chọn học sinh giỏi quốc gia
còn ít và hạn chế về năng lực. Hình thức thi học sinh giỏi quốc gia là
tự luận, trong khi đó thi tốt nghiệp THPT là trắc nghiệm. Ở cấp THPT,
Chương trình GDPT 2018 đã triển khai thực hiện ở lớp 10 với quan điểm
định hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học. Theo đó việc đổi
mới kiểm tra, đánh giá học sinh phải được thực hiện đồng bộ, phù hợp,
khoa học với chương trình. Vì vậy, hình thức thi trong kỳ thi chọn học
sinh giỏi quốc gia, cấp tỉnh cũng phải được nghiên cứu đổi mới”, bà
Nguyễn Thúy Hà chia sẻ.
Với
Trường THPT chuyên Phan Bội Châu, theo thầy Trần Văn Nga, khó khăn của
trường trong công tác này là một bộ phận học sinh chưa xác định đúng mục
tiêu lý tưởng; học sinh có năng lực nhưng thiếu khát khao chinh phục
đỉnh cao tri thức. Một số học sinh được định hướng đi du học hoặc xét
tuyển vào đại học nên không hăng hái tham gia các cuộc thi học sinh
giỏi.
Cùng đó, tuyển chọn giáo viên dạy chuyên
còn khó khăn, một số bộ môn vẫn thiếu giáo viên có năng lực vượt trội
để bồi dưỡng học sinh giỏi. Nhiệm vụ của giáo viên dạy chuyên đòi hỏi
ngày càng cao, vừa tập trung bồi dưỡng học sinh giỏi, vừa đảm bảo chất
lượng đại trà và các hoạt động toàn diện nên ảnh hưởng lớn đến sức khỏe,
sự sắp xếp thời gian cho công việc. Điều kiện kinh tế, địa lý cách trở
nên việc tham gia tập huấn với các chuyên gia của học sinh nhà trường
còn nhiều khó khăn.
Giải pháp nâng cao chất lượng
Trong 5 năm gần đây, kết quả thi chọn
học sinh giỏi quốc gia của tỉnh Bắc Ninh luôn nằm trong tốp đầu cả nước
về tỷ lệ học sinh đoạt giải và số giải Nhất. Để có kết quả này, thầy Hà
Huy Phương, Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Bắc Ninh, cho biết, Sở
GD&ĐT trực tiếp chỉ đạo nhà trường trong thực hiện xây dựng kế hoạch
tổ chức thi chọn, thành lập đội tuyển, tổ chức kỳ thi, kế hoạch bồi
dưỡng đội tuyển. Công tác chỉ đạo luôn bám sát văn bản chỉ đạo của Bộ
GD&ĐT. Cùng với đó, công tác tổ chức thi tuyển sinh vào lớp 10
Trường THPT chuyên Bắc Ninh luôn duy trì nghiêm túc, đúng quy chế, chọn
được những học sinh xuất sắc.
“Tại Bắc Ninh, Sở GD&ĐT chỉ đạo
chuyên môn liên thông xuyên suốt từ hệ thống các trường THCS trọng điểm
trong tỉnh với trường THPT chuyên. Giáo viên Trường THPT chuyên Bắc Ninh
được cử về các trường THCS trọng điểm dạy chuyên đề nâng cao, đồng thời
tìm kiếm, phát hiện sớm những nhân tố để bồi dưỡng, khuyến khích các em
vào trường chuyên. Do đó, chất lượng tuyển sinh lớp 10 được nâng cao”,
thầy Hà Huy Phương cho biết.
 |
|
Ảnh minh hoạ/ INT
|
Với giải pháp được nhà trường triển
khai, thầy Hà Huy Phương chia sẻ: Trường làm tốt công tác tuyên truyền
trong học sinh, phụ huynh về quyền lợi, nghĩa vụ, ưu thế của người tham
gia đội tuyển học sinh giỏi. Về công tác quản lý, tiếp tục thực hiện
giao việc phải có áp lực, tạo điều kiện thực hiện thật tốt để biến áp
lực thành động lực. Xây dựng và chỉ đạo thực hiện chương trình môn
chuyên xuyên suốt từ lớp 10 - 12 theo từng giai đoạn, với mục tiêu phù
hợp.
Có kế hoạch dạy học phù hợp, đảm bảo cho
học sinh đội tuyển có kiến thức vững vàng theo khối thi xét tuyển đại
học để các em thật sự toàn tâm, toàn ý cho thi học sinh giỏi. Phân công
nhiệm vụ không “mặt trận”, huy động sức mạnh tập thể nhưng đề cao sự
phấn đấu và trách nhiệm cá nhân. Thực hiện nghiêm túc kỷ cương trong dạy
- học.
“Cùng các giải pháp trên, nhà trường
đồng thời chú trọng hướng dẫn học sinh tự học, thảo luận, tự nghiên cứu
và tạo không gian thuận lợi khích lệ học sinh tự học. Nâng cao chất
lượng đội ngũ, kết hợp tự bồi dưỡng và bồi dưỡng giáo viên, tăng cường
giao lưu học tập. Bảo đảm điều kiện về cơ sở vật chất, tài chính cho
công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, khích lệ kịp thời kết quả đạt được”,
thầy Hà Huy Phương cho hay.
Những địa phương thành tích học sinh
giỏi cao cũng tương tự Bắc Ninh, luôn có giải pháp dài hơi, bài bản,
đồng bộ trong tuyển chọn, bồi dưỡng. Các giải pháp được nhiều địa phương
thực hiện là phát hiện sớm học sinh có tố chất; chọn cử giáo viên có
năng lực tốt tham gia bồi dưỡng học sinh giỏi; xây dựng chương trình bồi
dưỡng chi tiết, chất lượng; huy động nguồn lực tổ chức bồi dưỡng cho
đội tuyển; quan tâm cơ chế chính sách cho học sinh, giáo viên bồi dưỡng
học sinh đoạt giải kỳ thi học sinh giỏi cấp quốc gia… Thậm chí, có đơn
vị xây dựng hẳn một đề án nhằm nâng cao chất lượng đào tạo học sinh
giỏi, như Trường Phổ thông Năng khiếu, ĐHQG TPHCM.
Cụ thể, Đề án nâng cao chất lượng đào
tạo học sinh giỏi, Trường Phổ thông Năng khiếu, ĐHQG TPHCM giai đoạn
2023 - 2027 đặt mục tiêu cải tiến công tác bồi dưỡng học sinh giỏi theo
hướng tạo mọi điều kiện tốt nhất về cơ sở vật chất, thù lao giảng dạy,
tài liệu và quy chế để giáo viên, học sinh an tâm tham gia các kỳ thi
học sinh giỏi.
Cùng đó, bồi dưỡng và xây dựng đội ngũ
giáo viên kế thừa; thu hút nhân tài đến công tác, giảng dạy các chuyên
đề nâng cao tại trường; tăng cường hợp tác với chuyên gia ở địa phương
khác hoặc các trường ĐH để giao lưu, học hỏi nhằm tích lũy thêm kiến
thức; quan tâm kịp thời và khen thưởng xứng đáng cho giáo viên, học sinh
tham gia thi học sinh giỏi và đoạt giải cao.
Mỗi nhóm mục tiêu cụ thể sẽ có nội dung,
giải pháp thực hiện, chỉ tiêu, chỉ số để đo đếm và đánh giá mức độ hoàn
thành. Hiệu quả của đề án cũng sẽ được đánh giá bằng kết quả cụ thể của
công tác đào tạo, bồi dưỡng học sinh giỏi qua kết quả các cuộc thi học
sinh giỏi, khoa học kỹ thuật các cấp.
Theo báo cáo của Bộ GD&ĐT, công
tác tổ chức thi chọn học sinh giỏi cấp quốc gia, tổ chức các đoàn học
sinh giỏi Việt Nam tham dự các kỳ Olympic quốc tế và khu vực đã góp phần
quan trọng làm nên kết quả chung của toàn ngành. Trong các năm qua,
công tác thi chọn học sinh giỏi cấp quốc gia, dự thi Olympic quốc tế
được triển khai, tổ chức đúng quy chế, kế hoạch, tác động tích cực thúc
đẩy quá trình dạy và học trong các nhà trường, góp phần phát hiện và bồi
dưỡng nhiều tài năng trẻ kích thích ý chí vươn lên đạt thành tích cao
trong học tập rèn luyện và giáo dục nhân cách học sinh, tác động mạnh mẽ
đến việc thực hiện Đề án trường THPT chuyên, hướng tới thực hiện mục
tiêu giáo dục nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài