GS.TS. Hà Vĩnh Thọ -
người Pháp gốc Việt, sinh sống tại Thụy Sĩ - từng là Giám đốc chương
trình Gross National Happiness (Trung tâm Tổng Hạnh phúc Quốc gia) của
Bhutan và nguyên Trưởng phòng đào tạo Ủy ban Chữ thập đỏ quốc tế (ICRC).
Ông
được cộng đồng giáo dục quốc tế biết đến với chương trình đào tạo
chuyên môn cho giáo viên về "Trường học hạnh phúc" (Happy School).
Tại
Việt Nam, ông đã thí điểm thành công mô hình này tại Thừa - Thiên Huế,
quê nhà của ông. Với những hiệu quả tích cực mà mô hình này mang lại cho
giáo viên và học sinh, nhiều năm qua, "Trường học hạnh phúc" (Happy
School) đã được nhân rộng tại nhiều địa phương.
Mới đây, GS.TS. Hà Vĩnh Thọ đã có chuyến thăm và làm việc tại Trường Quốc tế Song ngữ Victoria Nam Sài Gòn.
Tại
đây, ông đã có những chia sẻ thú vị, hữu ích đến ban giám hiệu, giáo
viên, nhân viên nhà trường về chương trình giáo dục chú trọng cảm xúc
của trẻ - Happy School, với kỳ vọng tạo dựng một học đường vui vẻ, cởi
mở, hạnh phúc và tạo ra thế hệ học sinh biết thấu hiểu, biết quan tâm
đến những vấn đề của cộng đồng, môi trường.
GS.TS. Hà Vĩnh Thọ thăm và làm việc tại Trường Quốc tế Song ngữ Victoria Nam Sài Gòn.
Hạnh phúc của chính mình đi liền với hạnh phúc của người khác
Vì sao hạnh phúc lại là một kỹ năng và mỗi người cần phải được học trong một ngôi trường hạnh phúc?
-
Theo tôi, hạnh phúc không chỉ đơn thuần là niềm vui sướng đến từ bên
ngoài, ví dụ như khi bạn có nhiều tiền, bạn thỏa mãn du lịch, mua
sắm,... Chúng ta cần phân biệt giữa thú vui ngắn hạn và hạnh phúc. Hạnh
phúc đích thực phải có sự lâu dài và đến từ 3 khía cạnh khác nhau:
Thứ nhất là sự quan tâm chăm sóc, nuôi dưỡng và phát triển bản thân từ bên trong của mỗi người. Đó là quan tâm tới chính mình.
Thứ
hai là biết quan tâm tới người khác và tạo nên những tác động tích cực
đến cộng đồng mà mình thuộc về và có trách nhiệm với nó. Khi ấy, bạn sẽ
thật sự là một phần của cộng đồng, được xã hội tôn trọng sự khác biệt.
GS.TS. Hà Vĩnh Thọ chia sẻ: "Hạnh phúc là một kỹ năng và cần phải tự học".
Thứ ba là biết quan tâm tới hệ sinh thái, môi trường, mẹ thiên nhiên.
Đây
đều là những kỹ năng có thể xây dựng, thực hành, củng cố để nuôi dưỡng
bản thân. Và trường học cũng không ngoại lệ, trường học hạnh phúc phải
xây dựng và hoạch định được 3 khía cạnh nói trên, từ đó trẻ sẽ được thụ
hưởng hạnh phúc thật sự.
Đặc thù đối với việc xây dựng trường học
hạnh phúc là phải chú trọng đến vai trò của người thầy. Vì vậy, thầy cô
hạnh phúc, có những tiêu chuẩn, hành vi, tương tác tích cực thì đứa trẻ
sẽ học những điều đó và trở thành một người tích cực, hạnh phúc. Nói
cách khác, thầy cô hạnh phúc sẽ tạo ra học trò hạnh phúc, trường học
hạnh phúc. Gia đình hạnh phúc sẽ tạo ra xã hội hạnh phúc. Bạn thấy đó,
hạnh phúc của chính mình đi liền với hạnh phúc của người khác.
Thầy cô hạnh phúc sẽ tạo ra học trò hạnh phúc, trường học hạnh phúc.
Bắt đầu nuôi dưỡng hạnh phúc từ đâu?
Trước khi bắt đầu xây dựng trường học hạnh phúc, những tồn đọng cũ cần được dọn dẹp và chuyển hóa như thế nào?
-
Điểm số học thuật quan trọng nhưng quan trọng hơn không kém là kỹ năng
nhận thức, cảm xúc xã hội. Theo các phương pháp giáo dục hiện nay tại
Việt Nam, học sinh chỉ cần học thuộc những kiến thức do thầy cô truyền
dạy và chỉ cần lập lại chính xác các bài học lý thuyết đó vào mỗi kỳ
thi, kiểm tra. Tôi cho rằng, điều này không còn phù hợp nữa.
Bởi
trong thời đại AI - trí thông minh nhân tạo phát triển như hiện nay, chỉ
trong vài giây, tất cả kiến thức đó nhanh chóng được cập nhật, học sinh
rất nhanh có thể truy cập và tự tìm hiểu các kiến thức mới mỗi ngày.
Điều
chúng ta cần làm là tập trung vào những khía cạnh mà AI - trí thông
minh nhân tạo không thể cung cấp được cho người học. Tôi ví dụ như tư
duy phản biện, tư duy tích cực, giáo dục cảm xúc xã hội… Đối với học
sinh ngày nay, những điều đó cũng rất quan trọng. Việc cân bằng giữa kết
quả học thuật với những kỹ năng mềm có thể giúp con trẻ hạnh phúc hơn,
tự do phát triển thành công dân toàn cầu là cần thiết.
Ngoài ra,
yếu tố cần chú trọng trong giáo dục hiện đại là phải dạy cho học sinh
biết kỹ năng hợp tác, làm việc nhóm trong môi trường đa văn hóa, chuẩn
bị lộ trình nghề nghiệp trong tương lai.
Học sinh hạnh phúc trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình.
Khi bắt đầu xây dựng trường học hạnh phúc, Giáo sư và nhóm cộng sự có những khó khăn nào?
-
Việc triển khai mô hình trường học hạnh phúc, nó không chỉ là một hay
hai chủ đề là giải quyết được vấn đề, và mình cũng không thể xử lý từng
vấn đề riêng lẻ. Điều quan trọng là thay đổi văn hóa trong trường học,
chứ không chỉ là thêm một bài giảng mới.
Khi thực hiện mô hình
trường học hạnh phúc ở nhóm trường công, chúng tôi cũng gặp một số rào
cản nhất định vì các trường thường vận hành theo quy chế, cách thức đã
được cố định trong nhiều năm. Vì thế, việc thay đổi theo mô hình mới như
Happy School - Trường học hạnh phúc sẽ cần nhiều thời gian hơn. Nhưng
tôi thích làm việc tại đây vì có thể tiếp xúc với nhiều học sinh, nơi mà
các gia đình phổ thông đều có thể tham gia.
Dù ở môi trường nào,
đích đến cuối cùng của chúng tôi vẫn là hỗ trợ tốt nhất cho sự phát
triển của trẻ. Hạnh phúc là kỹ năng, mà đã là kỹ năng, mọi người có thể
được đào tạo để có hạnh phúc.
Hạnh phúc là kỹ năng học sinh có thể được đào tạo để có hạnh phúc.
Hạnh phúc có thể đo lường bằng chỉ số?
Năng
lực học tập có thể đo lường qua điểm số vậy với hạnh phúc, có cách nào
để đo lường hoặc đánh giá trường học hạnh phúc đã được triển khai thành
công?
- Hiện nay, PISA (Programme for International Student
Assessment) là chương trình đánh giá học sinh quốc tế (trong đó có chỉ
số hạnh phúc), do Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) khởi
xướng, có hơn 90 quốc gia và vùng lãnh thổ tham gia đánh giá, trong đó
có Việt Nam.
Bắt đầu từ năm 2022, PISA lần đầu tiên áp dụng khung
khảo sát mức độ hạnh phúc của các em học sinh thông qua 9 khía cạnh cuộc
sống, trong đó có sự gắn kết với trường học, sự hài lòng về vật chất và
văn hóa, sự cởi mở đối với sự đa dạng và hài lòng về mặt tâm lý. Tôi
được biết, Việt Nam cũng tham gia khung đánh giá mới này của PISA từ năm
nay.
Mức độ hạnh phúc có sự gắn kết với trường học, sự hài lòng về vật chất và văn hóa…
Theo Giáo sư, Trường Quốc tế Song ngữ Victoria Nam Sài Gòn có những điều kiện thuận lợi gì để triển khai thành công mô hình trường học hạnh phúc?
- Trường Quốc tế Song ngữ Victoria Nam Sài Gòn
ngoài cơ sở vật chất hiện đại, đầy đủ phòng chức năng hỗ trợ học tập,
giải trí, trường còn chú trọng không gian xanh cho học sinh phát triển
cảm xúc tinh thần.
Tôi nhận thấy bầu không khí rất tích cực, vui
vẻ trong mọi hoạt động học tập, khám phá của học sinh. Thầy cô nơi đây
được thoải mái phát huy thế mạnh, nhất là khả năng thấu hiểu tâm lý học
sinh, tạo ra những ảnh hưởng tích cực với nhà trường và phụ huynh.