Nhà giáo dục
Nguyễn Thúy Uyên Phương - nghiên cứu sinh Tiến sĩ tại Đại học Illinois
(Hoa Kỳ), tác giả cuốn sách "Xin chào AI" - nhấn mạnh viễn cảnh này tại
diễn đàn "AI và sự học tương lai" ra mắt Dự án AI cho giáo dục Việt Nam
(VAIEP) vừa diễn ra tại TPHCM.
Đây là dự án phi lợi nhuận với mục
tiêu thúc đẩy các hoạt động đào tạo, phổ biến kiến thức, kỹ năng sử dụng
công cụ AI đến giáo viên và học sinh Việt Nam.
Các chuyên gia giáo dục chia sẻ tại diễn đàn "AI và sự học tương lai" (Ảnh: Yến Nhy).
Nhồi kiến thức kiệt quệ không giúp trẻ tránh viễn cảnh "tầng lớp vô dụng"
Nhà
giáo dục Nguyễn Thúy Uyên Phương nhắc đến khoảng cách giáo dục có thể
thấy rõ trong giai đoạn dịch bệnh Covid-19, thế giới chuyển qua dạy học
online.
Giờ đây, AI phát triển như vũ bão nhưng "AI là gì" khi
nhiều trẻ em nông thôn, vùng sâu vùng xa nhà tranh vách đất, bữa ăn chưa
đủ.
"Điều này làm cho bất bình đẳng trong giáo dục, bất bình đẳng
xã hội gia tăng ngày càng nhanh. Sự bất bình đẳng này sẽ đẩy nhiều học
sinh tham gia vào "tầng lớp vô dụng" trong tương lai; số ít học sinh có
cơ hội tiếp cận, nắm bắt cùng thời cuộc sẽ trở thành người dẫn dắt, làm
chủ", bà Phương bày tỏ.
Tác giả cuốn sách "Xin chào AI" cho hay,
AI không phải là làn sóng theo trend (trào lưu), biết để cho sang mà kéo
theo nhiều sự thay đổi căn cơ của loài người, về cách vận hành của giáo
dục, của nhà trường…
Người này đặt vấn đề 10-20 năm nữa con cái,
học sinh chúng ta gia nhập thị trường lao động. Phụ huynh, thầy cô có ai
muốn con mình, học trò mình là một phần của "tầng lớp vô dụng"? Sống
không có tư duy bị điều khiển bởi người khác? Kiệt quệ trong các cuộc
chạy đua để bắt kịp không?
Không ai muốn! Nhưng cách chúng ta đang làm, đang dạy trẻ, theo nhà giáo dục này không giúp trẻ tránh được viễn cảnh đó.
Viễn cảnh tương lai "tầng lớp vô dụng" trước tốc độ của công nghệ? (Ảnh minh họa: AI).
Bà
Phương nêu quan điểm: "Giáo dục vẫn dạy trẻ tư duy "đồng phục", nhét
cho đầy kiến thức, học trò kiệt quệ để tiếp nhận khối kiến thức "không
bằng một góc của trí tuệ nhân tạo". Nhìn cách học sinh chúng ta đang
học, tôi phải nói rằng có học bao nhiêu đi nữa cũng chỉ là sự hoài phí",
bà cho hay.
Cần dạy trẻ điều gì?
Trích
dẫn trên bảng chiếu báo cáo Reimagining our futures together 2023 của
UNESCO "Giáo dục cần định hình những con người có khả năng sáng tạo, ứng
dụng kiến thức của mình, giải quyết vấn đề và giải quyết vấn đề phức
tạp.
Đặc biệt ở những bậc cao hơn, việc học phải tạo ra được những
con người với kiến thức và kỹ năng tinh xảo, cũng như kỳ vọng các em sẽ
có cơ hội sử dụng kiến thức vào thực tế", bà Phương in đậm hai chữ
"phức tạp" và "tinh xảo".
Bà lý giải, khi máy móc đã thay thế con
người những công việc đơn giản, lặp đi lặp lại thì chỉ những ai giải
quyết được công việc tinh xảo và phức tạp mới có cơ hội.
Theo nhà giáo dục Nguyễn Thúy Uyên Phương, dạy trẻ tư duy "đồng phục", nhồi nhét kiến thức là việc học hoài phí (Ảnh: Hoài Nam).
Thời đại này có quá nhiều thứ nên học nhưng theo nhà giáo dục Nguyễn Thúy Uyên Phương có 3 thứ quan trọng nhất:
Tư duy kiến tạo: Được hiểu là năng lực của con người có thể giải quyết được vấn đề, họ có thể gỡ được mớ bòng bong để đưa ra giải pháp.
Tư duy phản biện:
Giúp trẻ biết hoài nghi, chất vấn, đặt câu hỏi, phản biện về mọi vấn đề
mình biết. Đây là tư duy cực kỳ cần thiết ở thời đại tin giả ngày càng
kỹ xảo, tinh vi có thể thao túng chúng ta bằng nhiều cách trực tiếp và gián tiếp.
Nhắc
đến điều này, bà Phương băn khoăn trường học chúng ta chưa dạy trẻ tư
duy phản biện, ngược lại, chúng ta yêu cầu trẻ tin vô điều kiện những gì
thầy cô cung cấp.
Giáo dục cảm xúc, tinh thần và lương tri: Thách thức lớn nhất của thời đại mới là vấn đề tâm lý. Trẻ phải thích ứng với tương lai biến đổi liên tục.
Theo
bà Phương, con cái chúng ta có thể sẽ thuộc "tầng lớp vô dụng", khi AI
càng phát triển, càng phải giáo dục trẻ về lòng trắc ẩn và lòng tử tế.
Mỗi đồng, mỗi phút đầu tư cho AI cũng cần đầu tư tương đương cho lương
tri con người, về sự đồng cảm, về sự trắc ẩn.
Còn hiện nay, đầu tư cho AI trong các lĩnh vực kinh doanh
thu lợi nhuận rất kinh khủng từ quảng cáo, bán hàng, ứng dụng…. Những
cỗ máy AI đang được dùng để tạo ra lợi nhuận, còn việc chăm sóc cho
lương tri con người lại rất hời hợt.
Nhiều nhà giáo băn khoăn về vai trò của người thầy trước sự phát triển của AI (Ảnh: Hoài Nam).
Trò biết nhiều hơn thầy: Giáo viên sẽ là ai?
Tại
chương trình, nhiều giáo viên băn khoăn việc dạy học của người thầy bị
"trói buộc" về mặt quản lý với nhiều yêu cầu giáo án, chương trình, hồ
sơ sổ sách…
Ông Matt Allen, thạc sĩ ngôn ngữ và trí tuệ nhân tạo
tại Đại học Harvard, đang giảng dạy tại một trường liên cấp ở TPHCM cho
biết, ở đâu cũng có những ràng buộc về mặt chính sách, quản lý đối với
người thầy.
Việc người thầy cần làm, ông Matt Allen cho hay, có
khi là tập trung vào những gì mình có thể làm. Giáo viên trực tiếp tiếp
xúc, làm việc với học sinh để việc học được diễn ra, họ có thể nắm bắt
tâm tư tình cảm của học trò, chủ động thực hiện các phương pháp dạy học,
chọn lọc mang điều tốt đến cho học sinh...
Khi được hỏi chọn một
điều duy nhất để dạy học trò, Matt Allen đáp ông sẽ chọn sự sáng tạo.
Sáng tạo không chỉ ở lĩnh vực nghệ thuật mà ở tất cả mọi khía cạnh trong
học tập và cuộc sống để giải quyết vấn đề.
Theo
UNESCO, giáo viên cần xây dựng được mối quan hệ quan tâm, tin cậy với
học trò và cùng học trò kiến tạo các mục tiêu giáo dục (Ảnh: Kim Bảo).
Còn
với ThS Lương Dũng Nhân, ngoài việc đổi mới nội dung và phương pháp dạy
học, AI còn là công cụ giúp giáo viên quản lý quá trình giảng dạy tốt
hơn, hiểu về sức khỏe tinh thần của học sinh.
Ở thời đại AI, nếu
chọn một điều để dạy học trò, ông Nhân cho biết AI càng phát triển thì
mình càng cần hiểu mình. Ông sẽ dạy học trò hiểu về con người mình, hiểu
tâm trí, cảm xúc, hành vi của bản thân.
Về vai trò của người
thầy, UNESCO định nghĩa giáo dục chân chính là phải truyền được ý nghĩa
và năng lượng cho người học. Giáo viên cần xây dựng được mối quan hệ
quan tâm, tin cậy với học trò và cùng học trò kiến tạo các mục tiêu giáo
dục.
Theo bà Nguyễn Thúy Uyên Phương, giáo viên chính là người
dìu dắt, tạo sự tin tưởng cho học trò. Giờ đây kiến thức chưa chắc người
thầy đã biết hơn học trò, ai đó còn nghĩ giáo viên là cung cấp kiến
thức cho trò thì... thất nghiệp khi AI làm việc đó tốt hơn nhiều.